Het hotel Mexolie in Kebumen heeft een bijzondere geschiedenis.
Dit hotel is gebouwd op de plek van de oude oliefabriek “NV Oliefabrieken Insulinde”. Dit bedrijf was meer dan 100 jaar geleden het grootste bedrijf dat oliefabrieken exploiteerde in Nederlands-Indië. NV Insulinde was opgericht in 1913 en was in verschillende steden op Java actief. In de fabrieken van NV Insulinde werd olie uit kopra (gedroogd vruchtvlees van de kokosnoot) gehaald.
bron: booking.com
In 1916 opende NV Insulinde een oliefabriek in Kebumen. In de krant werd vermeld dat dit zonder feestelijkheden gebeurde omdat daar de tijd niet naar was (waarschijnlijk vanwege de Eerste Wereldoorlog).
De fabriek bracht samen met een suikerfabriek en een aantal steenbakkerijen relatieve welvaart in Kebumen.
De eerste jaren liep de fabriek goed en werd er veel winst gemaakt. De boeren uit de omgeving verkochten hun kokosnoten graag aan de oliefabriek. In 1919 begon een andere onderneming vlakbij ook een oliefabriek. Het werd hierdoor moeilijk om aan genoeg kokosnoten te komen. Read more >>
Om concurrerend te blijven wordt de fabriek in Keboemen in 1919 efficiënter gemaakt. Er werd een grote tank gebouwd om de olie te kunnen opslaan als het transport naar Cilecap per trein op zich zou laten wachten. Ook werd er een weegbrug vanuit Amerika aangeschaft.
bron: booking.com
Er werkten ongeveer 200 mensen bij de fabriek. De fabriek bracht veel werkgelegenheid en bedrijvigheid. In 1920 brak er een staking uit omdat (zo schrijven de kranten) de eerste machinist zijn handen niet had thuisgehouden en een inlander had ontslagen. Toen deze machinist werd overgeplaatst ging het personeel weer aan het werk. Later in het jaar werd er opnieuw gestaakt, nu om meer loon.
In 1921 lag de fabriek noodgedwongen maanden stil vanwege een gebrek aan kopra. Dit heeft ook gevolgen voor de spoorwegen die nu geen olie naar de haven kunnen vervoeren. Ook de concurrerende fabriek ligt stil.
In plaats van olie wordt nu de grondstof kopra naar Europa vervoerd om daar tot olie te worden verwerkt. Eind 1921 zijn alleen de Europese werknemers nog in dienst bij de oliefabriek, de rest van de werknemers is ontslagen. Begin 1922 begint de fabriek weer met de productie.
bron: booking.com
in 1923 wordt de fabriek overgenomen door de “NV tot exploitatie van Oliefabrieken Mexolie”. Mexolie neemt 300 werknemers in dienst.
Men richt zich nu op de binnenlandse markt. De salarissen van het Europese personeel in Nederlands-Indië zijn hoog in verhouding tot de salarissen in Duitsland en met de transportkosten erbij (er ging onderweg olie verloren door lekkage) is het goedkoper om de kopra in Duitsland tot olie te laten verwerken.
Men rekent uit dat door de onregelmatige toevoer van kokosnoten een oliefabriek voor de export eigenlijk alleen rendabel kan zijn als de fabriek zelf de kokospalmen op grote schaal verbouwt.
Na de onafhankelijkheid is de oliefabriek Mexolie genationaliseerd en kreeg een nieuwe naam: Sari Nabati.
In 1989 is de oliefabriek gestopt. Het fabrieksgebouw is nog korte tijd gebruikt voor de productie van kretek sigaretten en heeft daarna nog een aantal andere functies gehad, waarna het leeg kwam te staan.
Het is nu omgebouwd tot hotel. Er is een nieuw gebouw bijgebouwd. De oude gebouwen ademen nog de sfeer van vroeger.
